یاتاقان نام قطعه ای در موتور خودرو هاست. بدون شک اسم این قطعه را شنیده اید. احتمالا اصطلاح یاتاقان زدن خودرو را نیز شنیده اید. در این مقاله قصد داریم این قطعه را به همراه وظایف و کاربرد های آن به طور کامل معرفی کرده و دلایل یاتاقان زدن موتور خودرو را بررسی نماییم.
منظور از یاتاقان چیست ؟
یاتاقان، بین میل لنگ و دسته پیستون است. میل لنگ و دسته پیستون به طور مداوم با یک دیگر درگیر هستند و وجود یاتاقان بین آن ها موجب می‌شود اصطکاک بین آن ها به وجود نیاید و این قطعات استهلاک پیدا نکنند. در صورتی که دمای این قطعه بیش از حدمجاز بالا برود دیگر نمی‌تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد و در نتیجه بین قطعات اصطکاک به وجود آمده و به اصطلاح، موتور خودروو یاتاقان می‌زند.
یاتاقان زدن ممکن است باعث از بین رفتن موتور شود و باید نسبت به این نکته توجه داشته باشید.
معرفی انواع یاتاقان ها
اگر بخواهیم یاتاقان ها را دسته بندی کنیم به دو تقسیم بندی کلی خواهیم رسید:
- یاتاقان لغزشی
- یاتاقان غلتشی
یاتاقان لغزشی را می‌توان تکیه گاهی برای قسمت های چرخنده در جهت های شعاعی و محوری تعریف کرد. این قسمت ها بین حلقه های یاتاقان و به صورت مماس با آن قرار دارند.
یاتاقن غلتشی از دو عدد ریگ و چند ساچمه تشکیل شده است. این ریگ و ساچمه ها بین حلقه ها و به شکل مماس قرار گرفته اند. این نوع از یاتاقان از یک قفس ساخته شده است که صفحه های موازی برنجی و یا پلاستیکی دارد که هدف از قرار گرفتن آن ها جدا کردن ساچمه هاست.
یاتاقان ها را از لحاظ نوع حرکت نیز به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم بندی می‌کنند.
- ثابت:
این یاتاقان ها به عنوان تکیه گاه میل لنگ عمل می‌کنند و محور ثابت را به میل لنگ متصل کرده و موجب می‌شوند لقی آن تنظیم شود.
میل لنگ حرکتی دورانی دارد ولی علاوه بر آن حرکت رفت و برگشتی نیز انجام می‌دهد. زمانی که از یاتاقان ثابت استفاده می‌شود این حرکت رفت و برگشتی کنترل می‌شود و باعث می‌شود ضربات زیادی به میل لنگ وارد نشده وآسیب نبیند.
یاتاقان ثابت که به آن یاتاقان میل لنگ هم گفته می‌شود دو نیم دایره دارد که یکی از آن ها به بلوک سیلند وصل شده است و دیگری دور محور میل لنگ پیچیده و به آن متصل می‌گردد.
هر میل لنگ دارای حداقل دو یاتاقان ثابت می‌باشد. در موتور هایی که ۴ سیلندر دارند، میل لنگ توسط ۵ یاتاقان ثابت نگه داشته شده است. یاتاقان ها را معمولا به صورت سوراخ دار می‌سازند که روغن یاتاقان با این سوراخ ها حرکت کرده و باعث شود میل لنگ حرکت روانی داشته باشد.
- متحرک
یاتاقان متحرک بین شاتون و میل لنگ قرار دارد و باعث می‌شود شاتون لق نشود. به این نوع یاتاقان، یاتاقان شاتون نیز گفته می‌شود و شباهت بسیار زیادی به یاتاقان ثابت دارد اما در این نوع یاتاقان، میل لنگ آزاد است. یکی از نیم دایره های یاتاقان متحرک به شاتوه متصل گردیده است و نیم دایره دیگر نیز مثل یاتاقان ثابت دور میل لنگ پیچیده و پیچ شده است اما سوراخ ندارد و روی آن شیار قرار گرفته است.
در صورتی که نمیدانید شاتون چه قطعه ای در خودرو است و چه وظایفی به عهده دارد و علائم خراب شدن آن چیست پیشنهاد میکنیم مقاله شاتون زدن چیست را مطالعه کنید.
توجه داشته باشید که قطر میل لنگ از یاتاقان کم تر است. فاصله بین یاتاقان ها و میل لنگ ها را روغن پر می‌کند. این روغن اطراف میل لنگ را فرا گرفته و با معلق نگه داشتن آن داخل یاتاقان موجب می‌شود روان تر حرکت کند و همچنین ضربات زیاد و سنگینی به آن وارد نشود.
وظیفه یاتاقان در خودرو چیست؟
- ممانعت از اصطکاک پیستون و میل لنگ. میل لنگ و پیستون در صورت نبودن یاتاقان با یک دیگر برخورد خواهند داشت و این موضوع موجب می‌شود که هر دوی آن ها خوردگی پیدا کرده و دچار استهلاک شوند. وجود یاتاقان در موتور خودرو موجب می‌شود که اصطکاک بین آن ها کاهش یافته و برخورد کم تری نیز داشته باشند.
- کم کردن میزان اصطکاک بین شاتون و میل لنگ. یاتاقان با ممانعت از برخورد شدید شاتون و میل لنگ باعث از بین بردن اصطکاک بین دو قطعه می‌شود.
- لق بودن میل لنگ و شاتون ها را تنظیم کرده و باعث می‌شود حرکت روانی داشته باشند.
- یاتاقان از انجراف در شفت خودرو هنگام چرخیدن جلوگیری می‌کند.
- ساختار محکم یاتاقان موجب می‌شود تا بستری مناسب برای سوار شدن قطعات روی یک دیگر فراهم شود.
دلایل یاتاقان زدن ماشین چیست؟
وقتی درباره یاتاقن زدن خودرو صحبت میکنیم در واقع منظور از بین رفتن قطعاتی است که در حالت عادی باعث می‌شدند اجزای خودرو با یک دیگر اصطکاک نداشته باشند. درصورتی که این قطعات از بین بروند اجزای موتور دچار استهلاک می‌شوند و چنین حالتی ( یاتاقان زدن ) برای خودرو پیش می‌آید.
مشکلات متداولی که برای یاتاقان پیش می آید
ممکن است یاتاقان خودرو دچار مشکلاتی مانند استهلاک، شکستگی، داغ شدن بیش از حد و یا جرم گیری شود.
سایر مشکلات متداولی که برای یاتاقان پیش می‌آید به شکل ذوب شدن، خط افتادن، خستگی یا خوردگی نمایان می‌شود.
در ادامه مهم ترین دلایل یاتاقان زدن موتور را با یک دیگر بررسی خواهیم کرد.
استفاده از روغن‌های نامرغوب
در صورتی که از روغن های نامناسب برای خودروی خود استفاده کنید، روغن رسوب می‌کند. این رسوبات و جرم های روغن ممکن است به قطعات داخلی خودرو نفوذ پیدا کرده و موجب شوند این قطعات رسوب بگیرند. در این حالت، قطعات نمی‌توانند عملکرد طبیعی خود را داشته باشند و به همین علت یاتاقان دچار ایراد خواهد شد.
همچنین، در صورت روغن کاری نامناسب نیز چنین حالتی پیش خواهد آمد.
بالا رفتن دمای موتور
وقتی دمای موتور بیش از حد بالا می‌رود فن درست کار نمی‌کند و یاتاقان نیز داغ شده و درست عمل نخواهد کرد که موجب یاتاقان زدن خودرو خواهد شد.
فرسودگی قطعات
وقتی مدت زمان بسیار زیادی از عمر یاتاقان گذشته باشد، طبیعی است که قطعه مستهلک شود و یا دچار شکستگی شود. در چنین حالتی عملکرد موتور مختل می‌شود و موتور یاتاقان می‌زند.
خراب شدن پمپ روغن
ممکن است روغنی که استفاده کرده اید کاملا مرغوب باشد و مشکلی نیز در نحوه روغن کاری آن وجود نداشته باشد اما در صورتی که پمپ روغن مشکلی پیدا کرده باشد باز هم روغن کاری قطعات به درستی اتفاق نمی‌افتد و خودرو یاتاقان می‌زند.
رانندگی غیر معمول
اگر به طور معمول دور موتور زیاد از حد بالا برود باعث می‌شود که یاتاقان آسیب ببیند. وقتی از روی هیجان رانندگی کنید و بیش از حد گاز بدهید باعث می‌شود قطعات فشار زیادی را متحمل شوند و این موضوع سبب می‌شود عمر مفید یاتاقان کاهش یابد.
تفاوت یاتاقان و بلبرینگ در چیست؟
بلبرینگ و یاتاقان هر دو جزو مهم ترین قطعه هایی هستند که در صنعت و در واقع برای یک هدف به وجود آمده اند ولی با این حال تفاوت هایی دارند که ماهیت آن ها را از یک دیگر جدا می‌سازد.
هدف اصلی که هر دوی این قطعات دارند، بهتر کردن کیفیت حرکت و چرخش قطعات دیگر است. هر دوی این قطعات در عملکرد خودرو از ساییدگی اجزای دیگر به یک دیگر، ایجاد اصطکاک و مستهلک شدن آن ها جلوگیری می‌کنند.
پیش تر با یاتاقان و وظایف آن آشنا شدید.
بلبرینگ ها جزو خانواده یاتاقان محسوب می‌شوند و از اجزای زیر تشکیل شده اند:
- قفسه
- کاسه نمد فلزی
- رینگ خارجی
- رینگ داخلی
- ساچمه
ساچمه های گرد و صیقل یافته می‌توانند تا حد بسیار زیادی اصطکاک بین قطعات مختلف را کاهش داده و موجب شوند حرکت آن ها روان تر شود.
یکی از انواع رایج بلبرینگ ها رولبرینگ است. در این نوع از بلبرینگ به جای ساچمه های گوی شکل از استوانه هایی با مقاومت بسیار بالا استفاده می‌شود.
تفاوت اصلی رولبرینگ و بلبرینگ در فشاری است که هر یک می‌توانند تحمل کنند. برای فشار های بسیار زیاد، رولبرینگ نسبت به بلبرینگ مناسب تر است چرا که سطح بیش تری از بلبرینگ با قطعات در ارتباط است و فشار بسیار بیش تری را نیز متحمل می‌شود.
اتوصافکار امیدوار است از این مقاله لذت برده باشید، برای مطالعه سایر مقالات این چنینی به بخش منو/مقالات مراجعه کنید.
سوالات متداول : (در متن مقاله پاسخ داده شده است)
یاتاقان قطعه ای است که بین میل لنگ و دسته پیستون قرار می گیرد، درواقع به علت درگیری بین دسته پیستون و میل لنگ به صورت متداوم امکان استهلاک بالا می رود و یاتاقان با قرار گرفتن در بین این دو این روند را کاهش می دهد.
با افزایش دمای بین میل لنگ و دسته پیستون این امکان بوجود می آید که یاتاقان نتواند کار خود را به درستی انجام دهد و باعث می شود که استهلاک بالا برود و به اصطلاح خودرو یاتاقان بزند.
یاتاقان زدن خودرو دلایل متفاوتی دارد که از مهم ترین آن ها می توان به : استفاده از روغن‌های نامرغوب، بالا رفتن دمای موتور، فرسودگی قطعات، خراب شدن پمپ روغن و رانندگی نامناسب اشاره کرد. همه موارد گفته شده را در متن مقاله به صورت کامل بررسی کرده ایم.
